Samen sterk
voor een veilige
en leefbare delta

We moeten solidariteit
opnieuw uitvinden

Het is hoog tijd dat Nederland de betekenis van water herontdekt bij het ordenen van de ruimte, vindt dijkgraaf Jan Bonjer. “Door de klimaatverandering staan we op een keerpunt en daarom moeten we als waterschap het land op kruipen.” De wateroverlast in Limburg van 2021 en het jongste rapport van het klimaatpanel IPCC sterken hem in die overtuiging.

Tijdens de zomer zorgden piekbuien in Limburg voor een watersnoodramp waarbij veel materiële schade ontstond. Ook in België en Duitsland stroomden rivieren en beken over, daar vielen meer dan 200 doden. Een tweede ingrijpende gebeurtenis was een nieuw rapport van het Internationale klimaatpanel IPCC: menselijk gedrag is de oorzaak van klimaatverandering en door de klimaatverandering verandert ook het weer sneller en ingrijpender.

We waren in de zomer van 2021 hard toe aan een fundamenteel andere benadering van onze ruimtelijke ordening. “Het syndroom van de maakbaarheid heeft zijn langste tijd gehad. Het water- en bodemsysteem moeten we omarmen als leidend principe bij de inrichting van ons land, om het hier ten tijde van klimaatverandering veilig en leefbaar te houden.”

Net als in 1421 bij de Sint-Elisabethsvloed verwaarloosden we ook in de aanloop naar 1953 de dijken. De waarschuwingen van deskundigen werden in de wind geslagen. Het land was in wederopbouw na WO II, woningbouw en voedselproductie stonden voorop. De dijken konden wel even wachten… “Ook nu lijkt een eendrachtig antwoord op de klimaatcrisis geen gemakkelijke opgave voor bestuurlijk Nederland.”

Voor het behoud van Nederland is een samenspel nodig van ‘harde’ techniek en ‘zachte’ natuur, vindt de dijkgraaf. Bouwen met de natuur is noodzakelijk, anders wordt veiligheid voor de lage landen onbetaalbaar. “Johan van Veen, ingenieur en één van de grondleggers van het Deltaplan, zei het al: de beste ingenieur is moeder natuur.”
Als je de verschillende rampen uit het verleden bekijkt, zie je altijd dat we meer moeten samenwerken. Dat geldt voor overheden en voor inwoners. “Samen redzaam wordt ons motto. We zetten weer standaard regenlaarzen klaar in de gang, we letten op waar we bouwen of wonen, een zolder en een te openen dakraam vinden we weer belangrijk. We leren opnieuw te leven met water in de lage landen.”

Leven met water, bouwen met de natuur heeft ook gevolgen voor het waterschapswerk. “Dat vraagt van ons om met een open blik en met creativiteit nieuwe allianties aan te gaan.” Begrippen als solidariteit, weerbaarheid en daadkracht krijgen een nieuwe inhoud. “We staan aan de vooravond van een majeure herinrichting van Nederland. Veel grote maatschappelijke vraagstukken van dit tijdsgewricht hebben betrekking op de ruimte, op onze fysieke leefomgeving: denk aan de transitie van de landbouw, de energietransitie, de opgave voor herstel van biodiversiteit, de grote woningbouwopgave, ruimtelijke adaptatie et cetera.”

Solidariteit

“We moeten solidariteit opnieuw uitvinden”, zegt hij. “Solidair met agrariërs die ervoor zorgden dat de Nederlander tegenwoordig gemiddeld nog maar 11 procent van zijn inkomen aan voedsel besteedt. Ter vergelijking: in 1850 was dat nog 70 procent. Agrariërs moeten nu hun productiewijze fundamenteel herzien; die grote opgave kan alleen slagen als samenleving en voedselproducenten een nieuw contract met elkaar sluiten.” “Het gaat ook om solidariteit met inwoners van verzakte huizen die bij elke piekbui tientallen centimeters water in hun woonkamer hebben staan. Met woningzoekenden die met drijvende woonwijken enorm geholpen zijn. Wonen op het water is nog mooier dan aan het water.”

Weerbaarheid

Weerbaarheid gaat ook over je buren, krijgt kracht door wederkerigheid: samen redzaam zijn. Als het water komt, zijn we er voor elkaar. “We kunnen bij elkaar schuilen of we helpen elkaar het huis uit, op weg naar een toevluchtsoord.” Zo kunnen we van een maakbare samenleving veranderen in een veerkrachtige samenleving.

Daadkracht

2021 en met name de zomer van dat jaar vormde een keerpunt. Het urgentiegevoel kwam er door de watersnoodramp in Limburg, België en Duitsland. Want wat als die immense hoeveelheid neerslag was terecht gekomen op een van onze Zuid-Hollandse eilanden? Ook het klimaatrapport van het IPCC, in augustus 2021, maakte indruk in brede kring. De urgentie groeide toen vlak voor het begin van het stormseizoen op 1 oktober het KNMI Klimaatsignaal 21 publiceerde: we moeten omstreeks 2100 rekening gaan houden met een stijging van de zeespiegel die wel eens boven één meter zou kunnen uitkomen. 

Zo groeien we naar de overtuiging dat we samen sterk moeten staan voor een veilige en leefbare Delta. In het licht van de klimaatcrisis is dat een mega-opgave die ons aller inzet vergt. Dat klinkt misschien merkwaardig in een polariserende samenleving. Hopelijk wint het nuchtere, noodzakelijke inzicht dat water niet alleen de ruimtelijke opgaven verbindt maar ook ons, inwoners van de lage landen.

De verhalen ‘Vergeet nooit het water’ zijn ook gebundeld in een boekje. U kunt het boekje gratis bestellen via onderstaande link.
U ontvangt het dan in februari per post.

Bestellen kan tot en met 15 februari.